شیمی مطالعهٔ ساختار، خواص، ترکیبات و تغییر شکل مواد است. این علم مربوط می‌شود به عناصر و ترکیبات شیمیایی که شامل اتمها، مولکولها، و برهمکنش میان آنهاست. رشته شیمی، رشته ای است که به پرورش متخصصانی می پردازد که با مطالعه ، تحقیق و آزمایش به ابداع و نوآوری پرداخته و یا فرآورده های شیمیایی را کنترل می کنند.

رشته شیمی در سطح کارشناسی در دو گرایش اصلی محض و کاربردی ارائه می گردد. البته چند سالی هست که گرایش شیمی و فناوری اطلاعات در دانشگاه یزد و بعد در دانشگاه دامغان ارائه شده است.

در هر سه گرایش، دانشجو درباره چهار بخش اصلی علم شیمی که عبارتند از : شیمی آلی ، معدنی ، تجزیه و شیمی فیزیک دروسی را مطالعه می کند. در گرایش محض که مبنای کارعلم شیمی است، دروس اختصاصی عبارتند از: مبانی شیمی کوانتوم، طیف سنجی مولکولی، شیمی فیزیک آلی، اصول صنایع شیمیایی و شیمی آلی فلزی. اما در گرایش شیمی کاربردی، دروس اختصاصی که مربوط به مهندسی شیمی هست، عبارتند از: اصول محاسبات شیمی صنعتی، شیمی صنعتی1و2، آزمایشگاه شیمی صنعتی، خوردگی فلزات و اصول تصفیه آب و پسابهای صنعتی. و در گرایش فناوری اطلاعات علاوه بر دروس اصلی گرایش محض، یکسری دروس برنامه نویسی و نرم افزارهای شیمی را گذرانه تا در آینده بتوانند نرم افزارهای شیمی را طراحی کنند و...

دكتر پرويز رنجبر رشيدي استاد شيمي دانشگاه تهران نيز در معرفي دو گرايش اصلی مي‌گويد:

«تفاوت اين دو گرايش در نحوه نگرش آنها به علم شيمي است چون شيمي كاربردي نگرشي كاربردي به علم شيمي دارد و مي‌خواهد از آموخته‌هاي شيمي در صنعت استفاده كند و به همين دليل فارغ‌التصيلان اين گرايش با مفاهيمي كه در صنايع شيمي مطرح است آشنايي بيشتري داشته و بهتر جذب بازار كار مي‌شوند اما هدف شيمي محض پرورش دانشجوياني است كه كارهاي تحقيقاتي انجام بدهند و با تحصيل در دوره فوق‌ليسانس و دكترا به حل مسائل و ناشناخته‌هاي علمي شيمي بپردازند. از همين‌رو درس‌هاي نظري گرايش شيمي محض بيشتر از دروس كاربردي آن است.»

 

بخش‌های اصلی دانش شیمی عبارت‌اند از:

شیمی فیزیک: که پایه و اساس کلیه شاخه های دیگر را تشکیل می دهد، و شامل ویژگی های فیزیکی مواد و ابزار تئوری بررسی آنهاست.

شیمی آلی: به مطالعه ترکیبات کربن دار،غیر از ترکیباتی چون دی اکسید کربن می پردازد و به همین دلیل به آن شیمی ترکیبات کربن نیز می گویند.

شیمی معدنی: که بطور کلی شامل بررسی، تحلیل و تفسیر نظریه های خواص و واکنش های تمام عناصر و ترکیبات آنها به جز هیدروکربنها واغلب مشتقات آنهاست.

شیمی تجزیه: به تعیین ترکیبات مواد و اجزای تشکیل دهنده آنها می پردازد و شامل جداسازی،شناسایی و تعیین مقدار نسبی اجزای سازنده یک نمونه از ماده است که شامل دو نوع کمی و کیفی می باشد.

 

توانایی های فارغ التحصیلان :

۱) طرح، نظارت و اجرای طرحهای تحقیقاتی کوچک و بزرگ شیمیایی در سطوح مختلف کاربردی و علمی محض، در دانشگاهها، کارخانجات و مراکز تحقیقاتی ، به منظور ارتقای کمی و کیفی محصولات مورد نیاز جامعه .

۲) مسئولیت و ارائه خدمات در آزمایشگاههای کنترل کیفی، پیگیری و ارائه معیارهای استاندارد به منظور افزایش کمیت و کیفیت محصولات تولیدی وهمچنین مواد مصرفی کارخانه ها و صنایع.

۳) ارائه خدمات آموزشی در سطح دانشگاهها ، دبیرستانها و موسسات آموزشی.

۴) ارائه طرحهای پژوهشی به منظور استفاده از منابع اولیه ارزنده موجود در جامعه در جهت افزایش بهره وری از آنها و جلوگیری از صادرات بی رویه مواد اولیه ارزشمند و تبدیل آنها به محصولات واسطه ای که ارزش اقتصادی بالاتری دارند.

۵) ارائه خدمات در کارخانجات پتروشیمی ، پلاستیک ، لاستیک ، رنگ و رزین ، الیاف ، صنایع غذایی ، صنایع دارویی، بهداشتی و شوینده ها .

۶) آمادگی برای ادامه تحصیلات در مقاطع بالاتر برای تامین کادرعلمی دانشگاهها و سایر مراکزعلمی.

۷) کمک به توسعه صنایع دستی که در سطح گسترده ای در جامعه پراکنده هستند؛ از جمله ساخت رنگهای بهتر و متنوع تر، بخصوص استفاده از رنگهای طبیعی موجود در صنعت فرش.

۸) استفاده از گیاهان دارویی فراوانی که در مملکت موجودند، به منظور استخراج و شناسایی موارد کاربرد این گیاهان به کمک متخصصان داروساز.

 

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر :

امکان ادامه تحصیل در این رشته تا حد دکتری در داخل و خارج از کشور وجود دارد.

دوره کارشناسی ارشد شیمی دارای گرایشهای زیر است:

شیمی آلی ، شیمی تجزیه ، شیمی معدنی ، شیمی فیزیک، شیمی کاربردی، نانوشیمی، فیتوشیمی، شیمی پلیمر، شیمی دریا، آموزش شیمی، پیشرانه ها، شيمی وفناوری اسانس

دوره دكتراي شيمي نيز پس از دوره كارشناسي ارشد در دو بخش «آموزشي و پژوهشي» ارائه مي‌گردد.

 

توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه :

شیمی یعنی حفظ کردن صدها فرمول، عدد و رقم. این تصور بسیاری از دانش آموزان دبیرستانی است. تصوری که از دبیرستان ها نشأت می گیرد چرا که حجم مطالب کتاب شیمی دبیرستانی زیاد و فرصت تدریس محدود است و به ناچار دبیران و محصلان به جای درک و استدلال مفاهیم، به سوی مسایل ذهنی و حفظی کشیده می شوند. در حالی که شیمی تلفیقی از مهارتهای ذهنی و استدلالی است و اگر کسی بخواهد در این رشته موفق گردد باید در هر دو زمینه توانمند باشد و حتی می توان گفت که قدرت استدلال بیش از قدرت حافظه در این رشته اهمیت دارد چون حافظه فقط می تواند به کار سرعت بدهد اما حلال مشکلات نیست. وهمچنین دانشجوی این رشته لازم است در دروس ریاضی، شیمی و فیزیک قوی باشد و رشته شیمی را دوست بدارد یعنی از مطالعه درس شیمی لذت ببرد و خسته نشود.

 

فرصت های شغلی فارغ التحصیلان این رشته:

شیمی جزء معدود رشته هایی است که فارغ التحصیل آن می تواند همیشه مشغول به کار باشد. چون هر کارخانه ای که دایر شود، در بخش کنترل کیفیت کالاهای ساخته شده نیاز به یک شیمیست دارد و یا در تمام صنایع احتیاج به فارغ التحصیلان شیمی داریم تا مواد اولیه را با توجه به استانداردهای جهانی بررسی کرده و رد یا قبول بکنند.

علاوه بر موارد فوق یک شیمیست می تواند در خانه خود با کمترین امکانات کارگاه کوچکی دایر کرده و بعضی از مواد مورد نیاز جامعه را تولید کند.

فارغ التحصیلان این رشته توانایی تغییر و تبدیل بر روی مواد خام را دارند و به یاری همین توانایی ، تعداد زیادی از فارغ التحصیلان این رشته کارگاهها یا کارخانه های شیمیایی کوچک یا بزرگ دایر کرده و در کار خود نیز موفق بوده اند.

در ضمن فارغ التحصیل شیمی می تواند در کارگاهها و کارخانه های تهیه مواد آلی، دارویی، رنگها، رزین ها و تهیه و ترخیص مواد معدنی کار بکند.

شیمی رشته ای است که هم برای فارغ التحصیلان شیمی و هم برای افراد مختلف جامعه فرصت شغلی ایجاد می کند. برای مثال با ایجاد هر شغل در صنعت پتروشیمی حدود بیست شغل در صنایع پایین دستی و وابسته به وجود می آید.

فارغ التحصیل شیمی محض در شروع یک فعالیت صنعتی نقش دارد چرا که او راهکارهای تئوریک ساخت یک ماده را ارائه می دهد و سپس یک فارغ التحصیل شیمی کاربردی و یا مهندس شیمی طراحی نیمه صنعتی ماده مورد نظر را ارائه می دهد.

 

نظر دانشجویان :

رشته شیمی از لحاظ محتوا بسیار گسترده و با اکثر صنایع به نحوی مرتبط است، به همین دلایل زمینه های پژوهش و استخدام بسیار وسیع است. نظرت؟